Zaburzenia trawienia dotyczą coraz szerszej grupy społeczeństwa. Kiedy dolegliwości ze strony układu pokarmowego stają się codziennością, a bóle brzucha, wzdęcia, biegunki czy zaparcia dokuczają Ci regularnie – możesz cierpieć na zespół jelita drażliwego (IBS). Schorzenie to dotyczy ok.15% populacji i mimo iż nie należy do chorób śmiertelnych, może w znaczny sposób pogorszyć jakość życia. Leczenie nadwrażliwych jelit powinno odbywać się wielotorowo i obejmować zarówno zmianę dotychczasowego stylu życia (większa aktywność fizyczna, eliminacja czynników stresogennych) jak i modyfikację diety. Opracowany przez australijskich naukowców z Monash University program żywienia Low FODMAP może mieć korzystny wpływ na polepszenie pracy przewodu pokarmowego i złagodzenie dokuczliwych objawów IBS. 

Na czym polega dieta Low FODMAP

Dieta Low FODMAP to program żywieniowy zakładający ograniczenie w diecie pokarmów zawierających słabo wchłanialne, za to silnie fermentujące krótkołańcuchowe węglowodany. W języku angielskim grupa tych związków określana jest jako: Fermentable Oligo-, Di-, Monosaccharides and Polyols. 

Do FODMAP należą:

• fruktoza – obecna w miodzie, syropie z agawy, owocach świeżych i suszonych, syropie glukozowo- fruktozowym i w produktach, które go zawierają
• laktoza – mleczny cukier, występuje w nabiale 
• fruktany – polimery fruktozy obecne w zbożach (np. pszenicy, życie), czosnku, cebuli, czy szparagach
• galaktany – polimery galaktozy występujące głównie w nasionach roślin strączkowych
• poliole – tzw. alkohole cukrowe będące substancjami słodzącymi (ksylitol, erytrol, czy sorbitol).

Związkom zaliczanym do grupy FODMAP przypisuje się nadmierne absorbowanie wody w jelicie cienkim, które powodujące bóle brzucha i uczucie przelewania.  W jelicie grubym natomiast zwiększają produkcję wzdęciogennych gazów nasilając przykre dolegliwości u osób cierpiących na IBS. Należy jednak pamiętać, że produkty zawierające powyższe związki nie są szkodliwe dla zdrowia. Wręcz przeciwnie! Mogą być z powodzeniem i korzyścią dla zdrowia spożywane przez osoby, których nie dotyczą dolegliwości związane z układem trawienia. Część tych produktów zaliczana jest do probiotyków i ma korzystny wpływ na “dobrą” florę bakteryjną jelit. Zupełna eliminacja tych związków mogłaby więc prowadzić do zredukowania dobroczynnych dla naszego zdrowia bakterii. Wykluczając całkowicie produkty będące źródłem FODMAP z dziennego jadłospisu pozbylibyśmy się wielu bogatych w witaminy i minerały produktów spożywczych (m.in. niektórych strączków, owoców, zbóż, nabiału). Całkowita eliminacja tych produktów jest więc w diecie Low FODMAP tymczasowa i krótkotrwała. Mitem jest, że dieta ta jest dietą bezglutenową i bez nabiału. Produkty dopuszczalne w diecie Low FODMAP są dobierane według indywidualnego progu tolerancji, więc zarówno orkiszowe pieczywo na zakwasie jak i ubogie w laktozę produkty mleczne mogą w niej się pojawić. Wybór tego modelu żywienia powinien być jednak wynikiem fachowej oceny lekarskiej, a faza eliminacyjna możliwie najkrótsza. Osoby z prawidłową mikroflorą jelitową, nie cierpiące na zaburzenia trawienia powinny wybrać inną pełnowartościową dietę, która nie wymaga eliminacji korzystnych dla zdrowia produktów spożywczych.

Etapy diety Low Fodmap

Dieta Low FODMAP nie jest kolejną cud dietą odchudzającą i poza eliminacją konkretnych produktów w początkowej fazie trwania powinna być jak najbardziej zbliżona do rekomendowanych przez specjalistów od spraw żywienia diet. Odpowiednio zbilansowana pokrywa w pełni zapotrzebowanie na energię, podstawowe składniki odżywcze (białka, węglowodany, tłuszcze), błonnik, witaminy i mikroelementy. 

Dieta Low FODMAP składa się z trzech etapów:

1. eliminacja – trwa od 2 do 6 tygodni; polega na wykluczeniu z diety wszystkich produktów bogatych w FODMAP. Etap ten powinien być możliwie najkrótszy, a produkty wykluczane z diety umiejętnie zastępowane dopuszczalnymi zamiennikami (np. chleb pszenny na orkiszowy na zakwasie, cebulę na szczypiorek). Jeżeli po tym czasie dolegliwości ze strony układu pokarmowego nie ustąpią – należy poszerzyć diagnostykę w kierunku innych zaburzeń układu pokarmowego.
2. reintrodukcja – polega na stopniowym wprowadzaniu wykluczonych produktów i wymaga bacznej obserwacji swojego organizmu. Jest to faza testowania poszczególnych produktów z grupy FODMAP, które są wyzwalaczami przykrych dolegliwości charakterystycznych dla IBS, stąd nie należy do najprzyjemniejszych etapów. Warto w tym czasie prowadzić dzienniczek żywieniowy, w którym uwzględnimy ilość i rodzaj posiłków, nasze samopoczucie, a nawet poziom stresu. Pomocne będą porady specjalisty, który wskaże konkretne produkty do przetestowania. Jeżeli któryś z produktów wyraźnie nam szkodzi – eliminujemy go z jadłospisu. Etap trwa od 8 do 12 tygodni.
3. personalizacja – etap ten czerpie z doświadczeń zebranych w fazie drugiej. Dochodzi w nim do opracowania indywidualnej diety, która będzie mogła stanowić model żywienia przez dłuższy czas z jak najmniejszą ilością wykluczeń. Eliminacji ulegają tylko te z produktów, po których zauważyliśmy wyraźne dolegliwości ze strony układu pokarmowego.

Dla kogo dieta Low FODMAP

Dieta Low FODMAP nie jest kolejną modną dietą, którą każdy fan dietetycznych nowinek powinien na sobie przetestować. Ten program żywienia dedykowany jest w szczególności osobom ze zdiagnozowanym zespołem jelita drażliwego. Jest to jedna z najczęstszych, przewlekłych chorób jelit, jednak jej przyczyny na dzień dzisiejszy nie zostały do końca poznane. Na rozwój choroby mają wpływ zarówno czynniki natury psychologicznej, predyspozycje genetyczne, jak i długotrwałe błędy żywieniowe, czy przewlekły stres. Objawy zespołu jelita drażliwego są bardzo różne i mogą wskazywać na zupełnie inną chorobę lub alergię, dlatego ważne jest, aby diagnoza, jak w przypadku każdej innej choroby została postawiona przez lekarza.

Liczne badania potwierdzają korzystny wpływ diety Low FODMAP na objawy IBS, w szczególności ból brzucha i wzdęcia. Dieta ta może też stanowić wsparcie w procesie leczenia innych zaburzeń układu pokarmowego jak przerost bakteryjny jelita cienkiego (SIBO), czy nieswoiste choroby zapalne jelit (IBD).

Podsumowując

Dieta o małej zawartości produktów FODMAP może wspomóc leczenie zespołu jelita drażliwego i poprawić komfort życia pacjentów zmagających się z uciążliwymi dolegliwościami jakie niesie ze sobą choroba. Jako dieta lecznicza powinna być stosowana tylko wtedy, kiedy wymaga tego stan zdrowia. Aby uniknąć niedoborów wynikających z długotrwałego wykluczania produktów będących źródłem FODMAP dieta powinna być spersonalizowana, stosowana krótkoterminowo i pod kontrolą wykwalifikowanego dietetyka.

Chcę jeść i czuć się lepiej!