Mówi się, że zdrowe jelita to zdrowy mózg. Mimo, iż narządy te w naszym ciele są rozmieszczone dość daleko, to faktem jest, że mikroflora jelitowa może wpływać na stan naszego zdrowia, kondycję fizyczną, psychiczną, czy codzienny nastrój. Założenia diety GAPS idą o krok dalej i stanowią, że przyczyną chorób neurologicznych są zaburzenia w funkcjonowaniu układu trawienia. Pytanie, jak na stan zdrowia psychicznego można wpłynąć poprzez odżywianie? Czym jest dieta GAPS i dla kogo jest przeznaczona? Odpowiedzi znajdziesz w naszym wpisie!

Dieta GAPS co to jest

Program żywieniowy GAPS („Gut and Psychology Syndrom” czyli „Zespół psychologiczno-jelitowy”) został opracowany przez amerykańską lekarkę – Natashe Campbell-McBride, która poświęciła lata nad pracą z osobami dotkniętymi zaburzeniami psychicznymi. W roku 2004 wydała książkę „Zespół psychologiczno-jelitowy – naturalne metody leczenia autyzmu, ADHD, dysleksji, dyspraksji, depresji i schizofrenii” będącą wynikiem jej doświadczeń. Badaczka zauważyła, że pacjenci dotknięci różnego rodzaju schorzeniami psychicznymi cierpią jednocześnie na zaburzoną pracę jelit. W wielu przypadkach zmiana nawyków żywieniowych wykazywała lepsze efekty niż tradycyjna farmakoterapia. To spostrzeżenie skłoniło Natashe Campbell do opracowania autorskiego modelu żywienia, który miałby na celu zmniejszenie stanów zapalnych w jelitach, poprawę ich mikroflory i ogólnej kondycji, a w efekcie niwelowanie wielu chorób i zaburzeń psychicznych.

Zasady i etapy diety GAPS 

W diecie GAPS nacisk położony jest na eliminację z jadłospisu węglowodanów złożonych na rzecz produktów odbudowujących mikroflorę bakteryjną jelit. W praktyce oznacza to, że w diecie GAPS nie ma miejsca na takie produkty jak makaron, ryż, pieczywo, czy kasza. Autorka diety twierdzi, że to właśnie spożywanie produktów zbożowych, będący źródłem węglowodanów, przyczynia się do rozwoju wielu chorób neurologicznych i dysfunkcji w rozwoju. Dieta GAPS porównywana jest do bardzo restrykcyjnej diety paleo, która w swoim założeniu opiera się głównie na spożywaniu produktów pochodzenia zwierzęcego, oraz małych ilości warzyw i owoców. Dieta GAPS składa się z sześciu etapów, a czas ich trwania jest kwestią indywidualną, ściśle związaną ze zdrowiem zarówno fizycznym, jak i psychicznym.

Co jeść na diecie GAPS

Jak wygląda jadłospis w przypadku poszczególnych etapów diety GAPS? Mniej więcej tak:

Etap I – będący największym wyzwaniem, wymagający i restrykcyjny- przez około tydzień głównym posiłkiem jest rosół (bez makaronu!). Wywar zaleca się gotować na wysokiej jakości mięsie, kościach i tłuszczu zwierzęcym. Faza ta nazywana jest oczyszczającą i ma za zadanie ukoić jelita. Pod koniec tego etapu można włączyć do diety soki z kiszonek.

Etap II – również bazuje na ‘czystym’ rosole. Zalecane jest także wprowadzenie surowego żółtka, niewielkiej ilości lekkostrawnych, duszonych warzyw oraz… więcej soków z kiszonek.

Etap III – poza produktami z etapów 1 i 2 do diety możemy włączyć awokado, potrawy na bazie jaj (gotowane i smażone), tłuszcze roślinne i zwierzęce oraz kiszone warzywa

Etap IV – pozwala na uzupełnienie diety o gotowane i pieczone mięso, warzywne soki i bezzbożowe pieczywo.

Etap V – dopuszcza spożywanie owoców, właściwie owocu- jabłka; raczej gotowanego i w formie puree.

Etap VI – ostatni; stopniowo uzupełniamy dietę o miód i niektóre surowe i suszone owoce.

Etap szósty kończy fazę wprowadzającą programu żywieniowego GAPS, a rozpoczyna okres pełnej diety, podczas której powinniśmy utrzymać nowe nawyki żywieniowe i spożywać tylko zalecane pokarmy. Wśród produktów dozwolonych znajdziemy nieprzetworzone ryby i mięso ze sprawdzonego źródła, kiszonki i soki z kiszonek, owoce, warzywa (z wyjątkiem tych skrobiowych- ziemniaki, bataty, pasternak), miód, wszelkie oleje i tłuszcze, orzechy, nasiona, fermentowany nabiał (maślanka, kefir) i jaja. Stanowczo zakazane są wszelkie źródła węglowodanów, w tym zarówno produkty zbożowe, jak i pseudozboża (komosa, chia). Konieczna jest rezygnacja z każdego rodzaju cukru i słodzików. Wykluczeniu w diecie GAPS podlegają również wszystkie produkty wysoko przetworzone, jak wędliny, słodycze, ale także gotowe, pasteryzowane soki, owoce w puszce, czy niesfermentowany nabiał. Kategorycznie należy również wyeliminować z diety większość roślin strączkowych jak ciecierzyca, fasola i soja.

Biorąc pod uwagę, że GAPS określana jest mianem nie tyle diety ile programem leczenia, warto wiedzieć, że zakładane efekty zdrowotne mogą pojawić się po około roku. Zalecany czas przebywania na diecie GAPS, według jej autorki to całe życie. 

Kontrowersje w diecie GAPS

Nie ulega wątpliwości, że część z zasad diety GAPS, jest korzystnych dla naszego zdrowia, w szczególności dla naszego układu trawienia. Zaletą jadłospisu przewidzianego dla tej diety jest wprowadzenie wielu zdrowych nawyków, takich, jak regularne spożywanie wywarów, wykluczenie cukru, konserwantów i żywności wysoko przetworzonej. Na plus jest także duża ilość kiszonek i fermentowanego nabiału bogatego w probiotyki korzystne dla odbudowy flory jelitowej. Pomimo tych zalet dieta GAPS została uznana wg Waszyngton D.C. – U.S. News & World Report, (światowy organ w rankingach i doradztwie konsumenckim) jako jedna z trzech najgorszych diet na 2021 rok (2 oczka wyżej niż ciesząca się najgorszą sławą dieta Dunkana). Skąd tak surowa ocena? Otóż, jak każda restrykcyjna dieta, również dieta GAPS każe wyeliminować z naszego codziennego menu szereg istotnych z perspektywy naszego zdrowia produktów, co w rezultacie może prowadzić do niedoborów, w skrajnych przypadkach- do niedożywienia. Wykluczając z diety zboża i owoce pozbawiamy się niezbędnych minerałów i witamin. Skutkami ubocznymi mogą być również problemy z regularnym wypróżnianiem (ze względu na zbyt małą podaż błonnika). Krytycy diety GAPS zwracają również uwagę na zwiększoną ilość metali ciężkich, których możemy dostarczyć do organizmu spożywając regularnie bulion kostny. Przytoczone przykłady podają w wątpliwość walory zdrowotne diety GAPS. Inną kwestią jest fakt, że według Natashe Campbell-McBride,  choroby jelit przekładaja sie na nieprawidłowości w  kondycji psycho neurologicznej, a opracowana przez nią dieta podobno łagodzi dolegliwości, a nawet leczy wskazane choroby natury psychicznej. W rezultacie dieta GAPS zalecana jest osobom z zaburzeniami psychologicznymi i neurologicznymi. Szukając informacji w internecie na temat diety GAPS wyczytamy, że może ona poprawić stan zdrowia osób z autyzmem, ADHD, zaburzeniami lękowymi, depresją, nerwicą i wszelkiego rodzaju psychozami. Popularyzowanie diety GAPS w tym kontekście, zdaje się być jeszcze groźniejsze, niż jej restrykcyjna i eliminacyjna natura. Żadne bowiem badania nie potwierdziły wpływu stosowania tego programu żywieniowego na stopień nasilenia objawów wymienionych chorób psychicznych. 

Podsumowując

Warto zapoznać się z dietą GAPS i wybrać z niej to, co najlepsze. Nie należy jednak traktować jej, jako diety odchudzającej, a tym bardziej, jako lekarstwa na zaburzenia psychiczne. Nie zaleca się jej stosowania także dzieciom, kobietom w ciąży i w okresie karmienia. Jak w przypadku każdej diety eliminacyjnej i restrykcyjnej diety GAPS nie powinno się stosować bez konsultacji z lekarzem i dietetykiem.

Należy pamiętać, że żywienie potrafi wesprzeć proces leczenia, ale nie może go zastąpić. Dlatego zanim zaczniesz leczyć swoje nerwice dietą GAPS zacznij od zdrowej, zbilanoswanej diety naszego cateringu i nie ryzykuj niepotrzebnie 😉 

Stawiam na FitLab!